Casablanca - Analyse

• Beschrijving van een personage;
  
  Het personage Rick, volledige naam Richard Blaine gespeeld door Humphrey Bogart is een personage met een zeer bijzonder karakter. Hij is mysterieus en geeft niet veel prijs over zichzelf. Het lijkt alsof hij een getergde ziel heeft en vele malen door de mazen van het net is gekropen. Hij is sentimenteel, een romanticus en heeft een groot rechtvaardigheidsgevoel. Dat laatste blijkt uit de hulp die hij biedt aan een jongeman die aan het gokken is. Doordat Rick zegt op welk nummer de jongeman zijn geld moet zetten, wint deze 20 000 francs. Hierdoor kunnen hij en zijn vrouw de reis naar Amerika maken. Wanneer Rick nadien op zijn goede daad wordt aangesproken, hult hij zich in stilzwijgen. Hij kijkt soms met weemoed naar het verleden terug. Zijn uiterlijk vertoont ook enkele van deze kenmerken. Hij heeft een getekend gelaat in vergelijking met zijn gelaat, toen in Parijs. Hij heeft een zeer statige houding en zijn gezicht verraadt geen emoties noch gedachten. Niemand van de andere personages heeft echt vat op de persoon die Rick is. 

In het begin van de film is Rick een flat character. Hij heeft enkele vaste karakterkenmerken zoals een statige houding, en weinig zaken brengen hem van de wijs. Waarom dit zo is wordt later in de film duidelijk gemaakt. Naar het einde van de film krijgt zijn personage meer diepgang, hij maakt een persoonlijke evolutie mee, dit is ook typisch voor een dynamisch personage. Naarmate we Rick beter kennen aan de hand van een flashback begrijpen we ook zijn karakter beter. Deze psychologische meerwaarde zorgt dat Rick van een flat naar een round character evolueert. We kunnen concluderen dat Rick, onze protagonist een round, dynamische character is.
De casting van Humphrey Bogart voor de rol van Rick vind ik zeer goed. Humphrey staat bekend om zijn 'droge' (gebrek aan uitvergroting van emoties) manier van acteren. Hij heeft geen echte toneel- of filmopleiding gehad. Hij is tijdens zijn dienst bij de marine gewond geraakt. Dit zorgde dat hij een verlamming had die zijn spreken beïnvloedde. Hier komt dus zijn typische manier van praten vandaan. Ik zou voor de casting van Rick net dezelfde keuze gemaakt hebben toen, een typische 'karakterkop' zoals men zegt. Moest Casablanca vandaag de dag opnieuw gefilmd worden zou ik gaan voor Harrison Ford, Sean Penn of Olivier Bardem. Zij beschikken ook over een -more than meets the eye- persoonlijkheid.

• Wat viel me op?
  Bij het kijken van deze film, viel me op dat voor het maken van Casablanca beroep is gedaan op heel wat figuranten. Ik zie geen enkele caféganger twee keer in beeld verschijnen, tenzij dat zij een sprekende rol hebben. Daarnaast vind ik de muziek die Sam de pianist, speelt in Ricks café mooi. Ik ben al fan van jaren vijftig muziek. Vera Lynn, The Andrew Sisters, Doris Day, Peggy Lee, Bing Crosby, Nat King Cole... allemaal staan ze tussen mijn vinyl collectie. De muziek die in de film wordt gebruikt kan me dus zeker bekoren. Waar ik verder ook van geschrokken ben is het gebruik van versterkende geluidseffecten. Ik had deze veel slechter verwacht voor die tijd. Maar de correctheid van het geluid en de timing tot op de seconde verbaasde me wel vaker doorheen de film. Het professionalisme waardoor deze film tot stand is gekomen, is zeker zichtbaar. Enkel het introductie deuntje van de film liet de wensen over. Dit kon naar mijn mening iets genuanceerder zijn.
  
  Het ritme van de geluidseffecten valt mooi samen met het ritme van het beeld. Dit brengt de film tot een geheel. Het ritme van bepaalde geluidseffecten geven de indruk dat de wagen tijdens de achtervolging sneller gaat dan dat deze in werkelijkheid rijdt. Tenslotte rijdt de wagen nog steeds in de studio en kan men dus niet aan volle achtervolgingssnelheid rijden. Die subtiele geluiden vallen onder diëgetische geluiden. Net zoals het lied 'As time goes by' dat Sam de pianist zingt is een voorbeeld van een diëgetisch muziekstuk in de film. Het geroezemoes van de andere klanten in het café is ook een voorbeeld van diëgetisch geluid. Het behoort tot de eigenlijke ruimte van de vertelling. Er is wanneer je een café binnenwandelt nu eenmaal geroezemoes, wanneer je in een casino binnenstapt zal er altijd geluid van roulette balletjes zijn, het geschud van kaarten of het geklingel van geld. Net zoals het gerinkel van de ijsblokjes bij het vullen van een glas bourbon aan de bar. Al deze subtiele geluiden verhogen de geloofwaardigheid van de film en maken deze tot één geheel. Als laatste voorbeeld van diëgetische geluiden kunnen we kijken naar de eerste minuten van de film. Wanneer de politie iedereen die een potentiële verdachte zou kunnen zijn, oppakt. Het lawaai op de lokale markt valt onder categorie onscreen, maar wanneer men inzoomt op het arresteren van enkele vluchtelingen dan wordt het een offscreen geluid. We weten namelijk dat de markt niet stopt en het geroep van de marktkramers dus ook niet omdat men op de agenten inzoomt. Doordat we de marktkramers ook in beeld zagen en in de film dus tot de levende realiteit behoren spreken we ook nog van de term extern. Dit in tegenstelling tot de herinnering die Rick had aan Ilsa in Parijs, met hun lijflied As time goes by dat op de achtergrond speelt, dit speelt zich af in het hoofd van Rick. Dus is dit diëgetische, interne muziek.
  
  Daarnaast spreken we ook over non-diëgetische geluiden. Deze geluiden zijn niet af te leiden van de directe omgeving waar de film zich afspeelt. Denk maar aan het onheilspellende tromgeroffel wanneer een moordenaar de trap op wandelt. Of het deuntje van Jaws wanneer de haai naar zijn slachtoffer toe zwemt. Klinkt er echt muziek als een haai naar een prooi zwemt? Nee, maar het is wel een deuntje dat mee de sfeer schept van de scène. Ook in Casablanca heb je zo enkele momenten. Dan kijk ik vooral naar de stukken wanneer de Duitsers verder oprukken richting Parijs. Zij marcheren helemaal niet op tromgeroffel. Maar het helpt wel het gevaar van de naderende nazi vergroten. Een ander voorbeeld van non-diëgetische muziek is wanneer Rick op het einde de transitdocumenten aan Victor overhandigt. We zouden kunnen stellen dat op de luchthaven een soort wachtmuziekje door de luidsprekers klinkt. Maar bij een geheime ontmoeting, een geheime overdracht in het midden van de nacht, vermoed ik dat er geen muziek op het vliegveld te horen zal zijn. Dit is dus een muziekstuk, daar geplaatst om de scène een bepaalde dramatische toon te geven. Rick kiest immer niet voor eigen liefdesgeluk maar voor dat van Ilsa.
  
  Als laatste puntje kunnen we nog het een en ander zeggen over de betrouwbaarheid van het geluid in Casablanca. In vele gevallen zal het geluid dat een schot moet voorstellen niet bij het wapen horen dat in beeld is. Dit komt natuurlijk ook door de beperkte editing die men in die tijd kon doen. De betrouwbaarheid van geluiden in een film die nu geproduceerd is, moet veel hoger liggen. We verwachten ook veel meer van de post-productie nu. Desondanks de gelimiteerde werkwijze van de jaren vijftig zijn de meeste geluiden wel betrouwbaar. Het geroezemoes van de bezoekers op de markt, het gebabbel in het café en het klinken van de glazen aan de bar. Het meezingen van de Marseillaise is ook betrouwbaar. Maar de schoten van de wapens, het geluid van het opstijgend vliegtuig en de ronkende motoren van de wagens tijdens de achtervolging zullen minder betrouwbaar zijn. Dan vermeld ik de tankwagens nog niet die oprukken richting Parijs en enkel een zacht gebrom voortbrengen.
  
  Al bij al maken al deze aspecten een goede film. Hij is de naam klassieker waardig. Het gelijklopen van de geluiden, muziek en beeld tillen de film naar de top.

• Kijkervaring?
  Ik had al veel van Casablanca gehoord en wou deze altijd al eens kijken. Nu had ik eindelijk de motivatie en een excuus om de tv thuis over te nemen voor een filmklassieker van formaat. Ik dacht aanvankelijk dat een zwart-wit film ten tijde van Wereldoorlog 2 me niet zou kunnen bekoren. We worden zo verwend met de films van tegenwoordig. De special effecten, de geluidseffecten, de actie, de snelheid van de film en de HD kwaliteit maken het niet eenvoudig om terug te keren naar simpelere tijden. Maar ik was aangenaam verrast. De kwaliteit van het verhaal en de uitwerking van de personages hield me tot het einde gevangen. Ik wou steeds meer en meer weten over Rick, Ilsa en Victor. Wat moet er gebeuren wil een man zoals Rick worden? Je weet dat er een vrouw in het spel zat, je weet als kijker dat zijn hart gebroken is. Maar hoe komt dit? Waarom heeft Ilsa hem laten staan aan het station? Waarom Casablanca? Waarom wandelt zij en Victor van alle bars en drankgelegenheden uitgerekend het café van Rick binnen? Deze vragen hielden me tot het einde in hun greep. Hieronder volgt een overzicht van 4 scenes die tot mijn favorieten behoren.

Op bovenstaande afbeelding zie je Rick wachten aan het station in Parijs om de trein te nemen naar Marseilles. Hij heeft daar afgesproken met Ilsa. Deze screenshot is het moment waarop zijn hart breekt. Je ziet aan zijn gezicht dat zijn hart breekt. Hij komt tot de conclusie dat Ilsa hem heeft laten zitten. Ze komt niet naar het station, reist niet meer naar Marseilles. Alle dromen die hij had, alle kansen op een leven met haar in Amerika gaan in rook op. Hij leest haar afscheidsbrief en is verbaasd, gevolgd door een alles verterende woede. Hij reist met Sam verder naar Casablanca en opent zijn café. Ilsa zal hopelijk door de jaren, uit zijn gedachten verdwijnen.  

Op het moment dat deze screenshot is genomen, staan alle mensen in het café recht. Victor had net aan het huis orkest gevraagd de Marseillaise te spelen, het volkslied van Frankrijk. Het vasteland Frankrijk is bezet door de Duitse nazi's. De nazi's die naar onbezet Frans Marokko zijn gekomen voor de moord op een Duitse koerier op te lossen, zingen uit volle borst het Derde Rijk lied. Dit zet aan tot een golf van ontzetting. De mensen veren recht en uiten hun ongenoegen voor de Duitse bezetting door uit volle borst en met trots mee te zingen met het Franse volkslied. Een spontane daad van vaderlandsliefde kan ik wel appreciëren. 

Hoe kon Ilsa haar man bedriegen? Dit was een schandelijke daad in de jaren vijftig. De verklaring hiervoor maakt de personages alleen maar meer menselijk. Ilsa had namelijk vernomen dat haar man, een Tsjechoslowaakse verzetsleider, leidde een ondergrondse vluchtroute naar Casablanca. De nazi's zaten hem op de hielen, uiteindelijk werd hij gearresteerd en in een concentratiekamp geplaatst. Na zijn aankomst in het concentratiekamp werden er geruchten van zijn dood verspreid. Deze geruchten bereikte Ilsa, Door de geruchten en gebrek aan communicatie met haar man, leidde ze verder haar leven. Ze leerde Rick kennen en begonnen hun romance. Op de avond dat zij en Rick de stad zouden verlaten, kwam haar man terug in haar leven. Zij kon als getrouwde vrouw niet onder haar belofte uit en koos voor haar man. Het huwelijk met haar man is ook steeds geheim gebleven. Als verzetsleider heeft Victor namelijk heel wat vijanden, indien zij kennis zouden hebben van een vrouw, zou de vijand dit in hun voordeel kunnen gebruiken. Ilsa zou gevangen genomen zijn en Victor zou zo tot overgave gedwongen worden. In bovenstaande afbeelding vraagt Victor aan Ilsa of zij eenzaam was in Parijs. En hoewel Ilsa bekend eenzaam te zijn geweest, liegt ze over haar affaire die ze had met Rick.    

Op bovenstaande foto zie je de verbazing op Rick zijn gezicht, als Victor zegt weet te hebben van zijn gevoelens voor Ilsa. Rick had namelijk gedacht dat hij zijn emoties aangaande Ilsa goed kon verstoppen sinds zij terug in zijn leven was. Dat Victor hier weet van heeft zonder dat er betekenisvol contact is geweest, doet Rick vermoeden dat Victor een goede man is. Hij heeft immers nog geen daden gesteld die gebaseerd zijn op jaloezie. Een emotie die soms vaak de bovenhand neemt in relaties waar een derde partij bij betrokken is. Ook de waardering die Rick krijgt voor Victor groeit tijdens het gesprek. Dit is een cruciale scene in de film. Het is hier dat Rick beslist of hij de transitdocumenten (die vrije passage uit Frankrijk garanderen) aan Victor en Ilsa geeft, of toch voor zijn eigen geluk kiest. Welke keuze hij maakt zal je enkel weten wanneer je de film kijkt.