Stripanalyse - Kuifje

De avonturen van Kuifje
De sigaren van de farao

Ruimte

Deze strip van Kuifje, De sigaren van de farao, speelt zich in het eerste deel voornamelijk af in Egypte. Egypte als geografische ruimte. We kunnen Egypte zelfs op de kaart aanduiden dus spreken we van de gemarkeerde ruimte.

Egypte grenst aan de Middellandse Zee in het noorden, de Gazastrook en Israël in het noordoosten, de Rode Zee in het oosten, Soedan in het zuiden en Libië in het westen.

Enkele geografische kenmerken bevestigen dit. Het verhaal start wanneer Kuifje en Bobby op een cruiseschip zitten. Ze gaan aanmeren in Port Said, een belangrijke havenstad in het noordoosten Egypte. Ze hebben net enkele 'stops' achter de rug en hebben nog een heel eind af te leggen voor ze het einddoel van hun reis hebben bereikt. Onderstaande plaatjes tonen dit aan:

Niet enkel is de geografische ruimte hier van belang maar de kleinere ruimte, die het cruiseschip voorstelt, is hier ook een aanleiding voor het handelingsverloop. Indien Kuifje niet aanwezig zou zijn op het cruiseschip, zou hij nooit Philomenus Siclone ontmoet hebben. Het is deze ontmoeting die ervoor zorgt dat hij een heel avontuur beleefd en een bende smokkelaars van verdovende middelen op het spoor komt.

Daarnaast heeft Egypte ook een sfeerscheppende functie. Egypte is namelijk een land waar menig archeoloog, avonturier en ontdekkingsreiziger naar toe reist, ze trachten de vele mysteries te ontrafelen van het land. 

De piramides, met talloze gangen en kamers, de sfynxen, de legendes van farao's en het mysterie van mummies zorgen dat de lezer al een mysterieus beeld heeft van Egypte. Uiteraard schuilt er een groot avontuur achter een onschuldig uitziend stukje perkament. 

De piramides die dus in de achtergrond opdoemen tussen de zandduinen door, beïnvloeden mee de sfeer en het beeld dat de lezer krijgt. Egypte, het land van piramides, zandduinen en kwade Arabieren. Over die laatste opmerking later meer.

De hiërogliefen op de muur wanneer Kuifje de tombe binnenwandelt zijn ook een voorbeeld van sfeerschepping, zoals het plaatje hieronder verduidelijkt. Wel is het opvallend dat hoewel Kuifje nog nooit voet in de tombe heeft gezet, hij geen aandacht schenkt aan de vele muurtekeningen. De hiërogliefen hebben dus de functie om voor de lezer, de plaats en sfeer beter in kaart te brengen. Wie voelt zich geen Indiana Jones bij het zien van een tombe met hiërogliefen en sarcofagen. Zelfs de sarcofagen dragen bij tot het creëren van het beeld. De slachtoffers zouden evengoed in gewone (doods)kisten kunnen liggen, maar uiteraard kiest men ervoor om de lichamen in sarcofagen te vervoeren. Ook hier is sprake van een duidelijke verwijzing naar sfeerschepping.

Egypte is ook een topos. We denken allen clichématig aan piramides en mummies. Maar daarnaast zijn er nog enkele cliché en stereotypische kenmerken die in de strip voorkomen. Zo wordt er gebruik gemaakt van het cliché beeld van kwade Arabier. Daarnaast is er nog de verwijzing naar een Fata Morgana, wat ook 'typerend' is voor de woestijn. Onderstaande beelden tonen dit aan.

Daarnaast spreekt men in de strip ook van het maken van de film 'Arabische haat' ook dit is weer een stereotype, durf ik zelfs zeggen racistische verwijzing naar de mensen die wonen in Egypte en omstreken, hieruit kan je immers afleiden dat Arabieren haatdragend zijn. Onderstaande plaatjes tonen dit aan.

Het tweede deel van het verhaal, het avontuur zet zich voort over de grenzen heen, speelt zich af in Indië. Ook hier spreken we van een gemarkeerde ruimte. We kunnen indië of India op een kaart situeren.

Ook hier is er naast de geografische functie sprake van een sfeerscheppende ruimte. Bij India denken we immers aan ritjes op een olifant, slangenbezweerders, heilige dieren en maharadja's. Al deze zaken zijn ook weer te vinden in het verhaal zelf. Zo rijdt Kuifje met Philomenus op de rug van een olifant op zoek naar een dokter. Hypnotiseert de fakir (= slangenbezweerder) meer dan alleen maar slangen en wordt de zoon van de maharadja ontvoert. Één voor één zijn het ook mooie voorbeelden dat aan India een clichébeeld vasthangt (=topos).

Doorheen de strip is er wel een mooie couleur locale aanwezig. De klederdracht, de vormgeving van de steden of dorpen, alsook uitspraken. Zo spreekt een Egyptische gids het woord 'effendi' vaak uit. Wat zoveel betekent als heer of meester.

In beide delen van de strip, zowel het deel dat zich afspeelt in Egypte als in India is gretig gebruik gemaakt van couleur locale. Dit helpt mee de sfeer te scheppen en vergroot de geloofwaardigheid. De lezer kan zich een beter beeld vormen bij het lezen en krijgt een totaal belevenis. We zeggen dat zowel beeld als tekst onderling afhankelijk in combinatie staan. Sommige plaatjes zijn dan weer beeldspecifiek, maar ook hier is er sprake van een couleur locale.

Leeservaring:
De eerste scène die me bijbleef was de scène met de 'pratende' olifant. In die zin dat de taal die de olifant sprak veel beter was dan de slaaf op de boot.

In mijn ogen is hier sprake van racisme. Een kleurling die mindere kennis heeft van taal dan een olifant, een dier. In onderstaande plaatjes kan jezelf de conclusie trekken.

Hierboven wordt een stereotypische slaaf geschetst. Indien men een medewerker van het schip of een matroos zou tekenen, dan had men een persoon getekend met een gestreept uniform. Maar men koos voor een typerend beeld van een slaaf. De slaaf is de taal niet machtig, afgaande op de verkeerde vervoeging van het werkwoord 'komen'. Maar de zinsbouw en grammaticale structuur in de taal van de olifant is wel correct. De zin 'je kunt beter bij ons blijven', bevat geen enkel fout vervoegd werkwoord. Dit vond ik zeer opvallend en spijtig.

Een tweede scène die mij is bijgebleven is degene waar Kuifje met het vliegtuigje een duikmanoeuvre uitvoert, én plots zit hij boven India. De omgevingswissel van woestijn, bruintinten in de plaatsjes naar het vele groen en de drukkere plaatjes met allerlei soorten planten, geeft de indruk een andere strip te zijn. Maar het is gewoon hetzelfde verhaal. Een grote sprong binnen het verhaal maar het lukt. Hierdoor kan Kuifje in India het avontuur verderzetten in de vervolgstrip 'De blauwe lotus'.

Als laatste scène heb ik gekozen voor de parade. Het is een drukke plaat met veel personages, kleur en 'beweging'. Het is zo een plaatje waarbij je elke keer dat je de strip leest, iets nieuws ontdekt. Had je de man op de muur al zien zitten? Of dat de derde olifant geen zonnescherm heeft? Hier valt veel te beleven. Merk je trouwens ook dat er geen enkele vrouw aanwezig is ten huize Maharadja?

Misschien nog stof tot nadenken.

We kunnen concluderen dat de strip De sigaren van de farao, vandaag enkele aanpassingen zou moeten ondergaan wil hij opnieuw uitgebracht worden. Maar voor een strip die ouder dan mij is (eentje van mijn mama) kan ik niet anders verwachten, dan stereotypen.