Theaterverslag - Niets

Algemeen

Keuzevragen

Vraag 3

Wat is de titel van het stuk? Wat betekent die? Wat zegt het over de thematiek?

De titel van het stuk is 'Niets'. Het betekent niets. Het is betekenisloos. Dat zeggen de acteurs vaak genoeg. Niets heeft zin en zin hebben is zonder betekenis. Niets is niet iets. Het is niet saai, niet origineel en niet vernieuwend. Het is gewoon niets. Er bestaat niets van betekenis en daarom heeft het geen zin iets te doen.

Het thema van het theater gaat over het 'niets' van het leven. De lelijkheid, de betekenisloosheid, de valsheid en de doen alsof van het leven. Het gaat over alles en niets. Over waarom zaken betekenis hebben en waarom dat zo is. Of waarom de zaken net betekenisloos zijn en hoe dat komt. Het gaat over een strijd voor betekenis, een strijd om dingen naar waarde te schatten of net niet.

Pierre Anthon uit klas 2b zei op de 1e schooldag het volgende 'er bestaat niets van betekenis en daarom heeft het geen zin om iets te doen'. Hierop volgend pakt hij al zijn schoolspullen en gaat in een pruimenboom zitten. Zijn woorden blijven nazinderen bij zijn klasgenoten en ze besluiten er iets aan te doen. Maar hoe kan je niets terug betekenis geven? Hoe kan je aantonen dat er wel dingen van betekenis bestaan? De klasgenoten spreken af om een berg te maken van betekenisvolle spullen. Elke persoon dient een betekenisvol iets af te staan. Wat onschuldig begint met gedoneerde sandalen, eindigt al snel in het opgraven van een dood zusje, het nemen van iemands naaktheid en het afsnijden van ledematen. Waar stopt het om betekenisvol te zijn?

Vraag 4
Mikt de opvoering op een bepaalde doelgroep? Waaraan merk je dat?

De voorstelling is 12+. De acteurs openen met de mededeling dat 'zij' (vermoedelijk de bazen van het theatergezelschap) het niet iets vonden voor kinderen. Zij zijn te jong. Ze jong om niets te snappen. Te jong om niets te begrijpen en te jong om niets te willen. Maar de acteurs pleiten voor de opvoering door te stellen dat hoewel 'niets' doen voor volwassenen is na een harde werkdag, hebben kinderen / jongeren ook nood aan niets doen na een hele week op school te zitten. De bazen geven toch mee dat de doelgroep toch liever 'iets' wil in plaats van niets. Want ze gaan immers naar school om 'iets' te worden. Maar de acteurs hebben geen zin om 'iets' te brengen. Zij willen 'niets' brengen.

Je merkt hierdoor dat ze eigenlijk een soort van rechtvaardiging zoeken voor het spelen van dit stuk voor twaalfjarigen.

Vraag 5
Waar gaat het stuk over?

Het stuk gaat over niets. Niets in al zijn eenvoud maar ook in alle hevigheid. Niets gaat over betekenis geven aan je leven. 'Niets' is een theaterstuk dat de zoektocht toont naar wat je leven nu eigenlijk betekenis geeft. Pierre Anthon, een jongen uit 2b, is op de eerste schooldag ervan overtuigt dat niets betekenis heeft. Als niets betekenis heeft, is je leven dus betekenisloos en heeft het geen zin. Wanneer je leven geen zin heeft, kan je beter gewoon ter plekke sterven. Pierre Anthon is ervan overtuigt dat vanaf het moment dat je geboren wordt, je langzaamaan begint te sterven. Je hele leven is gewoon een lange doodstrijd waar niets zin heeft. Deze deprimerende gedachte blijft bij zijn medeleerlingen hangen. Zij willen niks liever dan Pierre Anthon van gedachten te doen veranderen. Ze komen op het idee om een grote berg van betekenis te maken. Ze voeren een strijd om betekenis. Iedereen dient betekenisvolle spullen af te geven en op de stapel te leggen. De stapel groeit algauw uit tot een berg. Maar dan komt het, wat als je iets van je spullen niet wil afgeven? Krijgt het dan net meer betekenis? En als het dan meer betekenis krijgt, moet het toch juist wel op de berg? Je ontdekt de innerlijke strijd die alle klasgenoten voeren. Want ze strijden om betekenis. Op een gegeven moment moet Agnes haar favoriete sandalen op de berg leggen. Ze wordt uitgemaakt voor baby als ze dit niet direct doet. Ze zint op wraak en na wat zoeken, weet ze wat ze Gerda op de berg wil doen leggen. Haar levende hamster. Haar alles, haar klein vertroeteldier. En hoe meer ze de spullen niet willen afgeven, hoe groter de waarde van de betekenis wordt. Zo wordt het offer voor de berg telkens groter en groter.

Hendrik moet van een klasgenootje zijn zusje op de berg leggen. Zij is op tweejarige leeftijd gestorven en begraven. Maar zijn zus heeft heel veel betekenis, dus kan het niet anders dan dat ze op de berg moet. Zo graven ze de volgende nacht, de doodskist van Hendriks zus op en leggen deze op de berg. Men vraagt om stukken haar van Rikke-Ursula en zij vraagt op haar beurt om de borsten van Sofie. Sofie legt uiteindelijk haar naaktheid en het geheim van haar geklede lichaam op de berg. Dit is tegen haar wil, Jan-Johan trekt immers haar topje omhoog. Haar onschuld wordt als het ware afgepakt en op de berg gegooid. Als laatste vraagt Sofie aan Jan-Johan om zijn vinger op de berg te gooien. Hij is gitarist, hierdoor zal hij nooit nog kunnen spelen. Maar ook dat geeft meer betekenis aan de vinger. Jan-Johan zijn vinger wordt afgesneden en op de berg gegooid, nadat Jan-Johan gaan klikken is, komen de ouders, de leerkrachten, de politie en zelfs de pers af op het verhaal. De musea vangen het verhaal op en willen de betekenis berg kopen. Nadat de berg verkocht is en de klasgenoten hem klaarmaken voor de ophaling, komt Pierre Anthon eindelijk terug uit de pruimenboom. Hij vraagt aan hen wat Jan-Johan zijn vinger waard is. Wat is de zus van Hendrik waard? Het verliest allemaal betekenis als je er een prijs op kleeft en het verkoopt. Hierop wordt de groep kwaad, zo kwaad dat ze Pierre Anthon iets aan doen. Ze staan er niet gewoon niets te doen. Nee, ze doen iets. Ze schoppen, kloppen, slaan tot hij in stukjes breekt. Ze gooien Pierre op de berg en zetten hem in brand. De politie denkt dat Pierre zelfmoord heeft gepleegd. We sluiten af met Hendrik die een briefje opent. Hij opent het betekenisvolle briefje maar leest het niet voor. Hij laat het in liever in brand vliegen. Want het is nu alleen voor hem betekenisvol.

Vraag 6
Moet je de thematiek zelf achterhalen of wordt de boodschap expliciet verwoord?

De thematiek van het stuk wordt in het begin expliciet verwoord. Het wordt volledig uitgelegd aan het publiek waarover 'Niets' zal gaan en waarom ze 'Niets' hebben gemaakt. Ze leggen uit dat na het voorval met Pierre Anthon, ze iets moesten doen. Iets doen is nog steeds beter dan niets. Ze willen de echo van de stilte, laten verdwijnen in je hoofd door iets te doen in plaats van niets. Ze willen tonen dat niets niet betekenisloos is.

Vraag 8
Hoe ziet het decor eruit? Hoe is de mise-en-scène (enscenering, gebruik van de ruimte)?

Er is geen decor. Het podium is heel simpel, een schouwburg podium. Je ziet de coulissen, je ziet de spots duidelijk hangen. Niets is aangekleed. Dit hoort allemaal bij 'Niets'. Van zodra er iets op het podium zou staan, is het immers niet meer 'Niets' maar 'Iets'. En ze spelen daar niet 'Iets', ze spelen daar op dat podium 'Niets'. Ook dat wordt uitdrukkelijk gezegd in de inleiding van het stuk. Na de eerste 30 minuten van het stuk, gaat er een zwarte doek omhoog, er komt een simplistisch decor naar voor. Enkele rekken met spots, enkele versterkers, een elektrische gitaar op een stand en geluidsboxen. Maar ook hier is niets aangekleed. Het is noodzakelijk, maar er is niet in overdreven. Het licht waar men gebruik van maakt, zijn de grote hoofdspots. Hierdoor worden alle acteurs verlicht en is heel het podium gehuld in hun schaduw.

Naar het einde toe, zakt er een doek naar beneden met de scène van een bos in de avond. Dit draagt bij naar de climax van het verhaal, waarbij Pierre Anthon uit de boom komt.

Vraag 10
In hoeverre draagt de belichting bij tot het geheel?

De belichting is heel het stuk heel sober gehouden. Tot het omhoog duwen van het topje van Sofie. Tijdens haar 'verwerking' en tot bezinning komen van wat net gebeurt is, blijft de belichting gewoon warm wit. Maar wanneer zij op haar beurt voor een offer vraagt van Jan-Johan, wordt het podium gehuld in een donker oranje kleur, hoe dichter we komen bij het overtuigen van Jan-Johan om zijn vinger af te snijden, hoe roder het licht kleurt. Tijdens het snijden, komen er ineens flitsen voorbij, die het effectieve 'snijden' moeten symboliseren. Nadien is het even donkerzwart en hoor je enkel het gesnik van Jan-Johan die zijn vinger kwijt is. Nadien wordt het terug warm wit licht. Het stuk is zo geschreven en gebracht dat de weinige attributen zoals verlichting en de enkele deuntjes op de elektrische gitaar, een grote extra toevoegen aan het anders zo eenvoudig gebrachte stuk.

Vraag 11
Wordt er gebruik gemaakt van multimediamiddelen (film, videoprojectie)? Zijn die functioneel?

Nee, er wordt op geen enkel moment gebruik gemaakt van multimediamiddelen. Het stuk heeft dit ook niet nodig. Het zou de boodschap van het stuk teniet doen. Het gaat immers over niets en het geven van betekenis aan het leven. Een multimediamiddel zou zover van deze boodschap liggen dat de eenvoud waarmee het gebracht wordt, de eenvoud die gebruikt wordt om het stuk te brengen, vernietigd zou worden.

Eigen waardering

Ik heb het stuk in delen moeten kijken. Het is een theaterstuk dat 90 minuten duurt. Maar de snelheid waarmee de informatie op je afkomt, maakt dat je veel van de essentie verliest. Het is een zeer zwaar en heftig stuk, over de zin van het leven. Je wil die essentie en die conclusies rond het niets van het leven, wel mee hebben. De snelle monologen en wissels tussen de acteurs die verschillende klasgenootjes spelen, maakt het soms moeilijk te volgen. De acteurs veranderen niet van outfit en blijven hetzelfde karakter, maar spreken over andere klasgenootjes én over zichzelf in derde persoon. Dit maakt dat de boodschap die ze delen soms verloren gaat in het proberen uitzoeken wat de onderlinge verhoudingen zijn van de klasgroep. Zo is er Agnes, zij is blond en braaf. Maar Agnes wil wraak nemen op Gerda, want van haar moest ze haar favoriete sandalen op de berg leggen. Agnes vertelt over dit wraak zoekend stukje over zichzelf in derde persoon. Het gebrek aan attributen maakt het soms moeilijk in te schatten welke stukken van betekenis er nu weer net op die berg lagen. Iemand legt er een Iphone op, iemand anders een paar schoenen enzoverder. Maar je ziet dit niet. Je ziet enkel Agnes, die haar sneakers (deze stellen dus sandalen voor) uit doet.

Aan de ene zijde begrijp je het als kijker wel, dat het stuk geen attributen, geen decor heeft. Het zou de boodschap voorbij gaan. Maar het toont wel nogmaals aan hoe verwend we zijn als kijker. We verwachten grootse decors, imposante muziekstukken en spectaculaire verlichting. Het brengt naar mijn mening theater terug naar zijn essentie, namelijk de mensen doen nadenken over wat er gebracht is. De manier waarop is ondergeschikt aan de boodschap van het stuk. Hier is dat zeer mooi gelukt. Ik heb me niet kunnen verliezen in prachtige decors, ik heb me deze keer verloren in de emotie van het stuk. De emotie van het niets, de gevoelens aangaande de betekenisloosheid van de dingen rondom en de kwaadheid op de zaken die betekenis hebben voor mij. Want wanneer iets van betekenis is voor jou, ben je bang om het verliezen. En ik ben niet graag bang en angstig. Wetende dat betekenisvolle dingen, zowel voorwerpen als mensen, mij angstig maken is gedachte die tot nu nog niet bij me opgekomen was. Een zeer geslaagde voorstelling, maar nood aan pauze in het midden wanneer ik deze in niet corona tijden nog eens zou bijwonen.